The Many More Lives of the Batman

41+EzQRMR6L._SX325_BO1,204,203,200_

Książka The Many Lives of the Batman pod redakcją Roberty Pearson uważana jest za pierwszą akademicką publikację poświęconą postaci Mrocznego Rycerza. Ukazała się na rynku amerykańskim w specyficznym momencie: rok 1991 to czas gigantycznej popularności Nietoperza, zyskanej na kanwie sukcesu filmu Tima Burtona i serii przełomowych komiksów (Powrót Mrocznego Rycerza, Batman: Rok pierwszy, Zabójczy Żart czy Azyl Arkham). Mit Batmana wydawał się wtedy zjawiskiem unikatowym, niezwykłym, a przez to wartym zbadania.

Od tamtego momentu minęło ćwierć wieku, zaś mit Batmana ma się równie fantastycznie, a nawet lepiej niż wówczas. Nastąpiły zmiany tekstualne: wprowadzenie linii elseworldów, nowe serie, kontrowersyjny run Granta Morrisona, wreszcie start Nowego DC. Ale mamy także nowe sposoby propagacji tego mitu: pojawiła się seria przebojowych gier komputerowych, Christopher Nolan zrealizował niezwykle znacząca trylogię filmów fabularnych, wydano szereg filmów animowanych, będących adaptacjami ważnych komiksów, wreszcie wystartował wysokobudżetowy serial telewizyjny Gotham.

Twórczyni książki (wsparta przez Williama Uricchio i Willa Brookera) postanowiła więc powrócić z nową odsłoną publikacji, zatytułowaną The Many More Lives of the Batman. Nie jest to jednak ani drugie wydanie, ani ciąg dalszy, a coś pomiędzy: zawarto w niej wszystkie teksty z oryginalnego wydania, niektóre uzupełniono o uaktualniające post scriptum, a także dodano pięć nowych tekstów.

Pierwszy rozdział publikacji, zatytułowany Creating the Batman, rozpoczyna Paul Levitz, niezwykle zasłużony scenarzysta, redaktor i badacz komiksów DC. Jego tekst Man, Myth And Cultural Icon jest wykładem z historii postaci, od jej powstania do trylogii filmowej Nolana. Wykład, dodajmy, kompetentny, choć z niezrozumiałych względów brakuje w nim serii gier komputerowych. Levitz zwraca uwagę, że geneza sukcesu Batmana tkwi w prostym, ikonicznym przedstawieniu, a także w fakcie, że bardzo łatwo rozpoznać poszczególne elementy jego mitu (Batsymbol, Batsygnał, Batmobil), zaś w oparciu o te elementy każdy właściwie może budować opowieść o Mrocznym Rycerzu po swojemu. Levitz ponadto zauważa, że Batman w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat aż trzykrotnie był dominującym symbolem w kulturze amerykańskiej (w latach 60. XX wieku, w 1989 i 2012 roku).

Dalszy ciąg rozdziału to zapis trzech wywiadów z kluczowymi dla Batmana scenarzystami. Notes From The Batcave to wywiad Roberty Pearson i Williama Uricchio z legendarnym Dennisem O’Neilem. Były scenarzysta i redaktor bat-tytułów opowiada o kulisach powstawania zeszytu komiksowego i roli redaktora, o zmianach w branży komiksowej na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat, a także o słynnej Batbiblii, zawierającej wytyczne dla wszystkich autorów tworzących przygody Batmana. O’Neil opowiada także o tym, jak doszło do zmiany na stanowisku Robina i dlaczego Jason Todd został uśmiercony.

17qu589n0tqrsjpg

Batman And The Twilight Of The Idols to z kolei wywiad Christophera Sharretta z Frankiem Millerem. Artysta porusza tutaj różne aspekty Powrotu Mrocznego Rycerza, a także zdradza swoją wizję superbohaterskiego mitu w mrocznych czasach lat 80. XX wieku. Szczególnie interesująca jest swego rodzaju polemika ze Strażnikami Alana Moore’a i Dave’a Gibbonsa.

Nowy w tym zestawie jest wywiad Willa Brookera z Grantem Morrisonem (Fifth-Dimensional Batman). Szkocki scenarzysta ujawnia kulisy zaangażowania przez DC do pracy nad uniwersum Batmana, prezentuje też swoją wizję tej postaci. Morrison dużo miejsca poświęca zawsze ciekawej kwestii tożsamości seksualnej Batmana, ale też opowiada na przykład o swoich wrażeniach z gry Batman: Arkham Asylum. Bije od niego ogromna pewność siebie i poczucie własnej wartości, ale także kompetencja i samoświadomość tego, co i w jaki sposób chce osiągnąć.

Również nowym tekstem jest History Left Unsaid: Implied Continuity In Batman’s Contemporary Comic Book Narratives Anthony’ego N. Smitha. Autor analizuje strategie budowania continuum czasowego w komiksach superbohaterskich. Na przykładzie runów Morrisona i Snydera pokazuje, jak budowane są poszczególne opowieści, aby przyciągały zarówno nowych, jak i starych czytelników.

4b408f29c77af7a86cb65d2e0ccef8b9

Drugi rozdział książki (Circulating the Batman) składa się z trzech artykułów. W pierwszym (`Holy Commodity Fetish, Batman!’: Political Economy Of A Commercial Intertext) Eileen R. Meehan przedstawia, jak Warner Comunication Incorporation wykorzystało pierwszy film Burtona do budowy marki i sprzedaży gadżetów. Meehan podkreśla, że choć zwykliśmy uważać film za rozrywkę bądź sztukę, to przede wszystkim jest on częścią sfery biznesu i szerzej systemu kapitalistycznego, zaś samo pojęcie „show biznes” sugeruje, że bez biznesu nie ma show.

Z kolei tekst Batman in East Asia Marka Gallaghera zgodnie z tytułem rozpatruje związki filmowej trylogii Christophera Nolana z Azją Wschodnią. Autor zwraca uwagę na trzy aspekty: przychody z poszczególnych części trylogii osiągnięte na rynkach azjatyckich, recepcję filmów w tamtejszych mediach oraz treść filmów. Z analizy tej wynika, że tylko The Dark Knight Rises nie odwołuje się w żadnym elemencie do azjatyckich realiów i zdaniem autora nie przypadkiem to właśnie ta część odniosła na tamtejszych rynkach największy komercyjny sukces.

Tekst Gallaghera został przygotowany specjalnie na potrzeby nowego wydania, podobnie jak kolejny artykuł, Batsploitation: Parodies, Fan Films And Remakes Iaina Roberta Smitha. Tekst jest analizą fascynującego zjawiska poświęconych Batmanowi fanfilmów, oczywiście ze szczególnym uwzględnieniem tych najsłynniejszych: Batman: Dead End Sandy’iego Collory oraz filmów studia Aarona Schoenke, ale także fenomenu pornoparodii. Niestety autor skupił się jedynie na filmach, całkowicie pomijając inne odłamy fanowskiej twórczości, jak komiksy czy opowiadania.

Trzecią część książki (Reading the Batman) otwiera Phillip Bevin z tekstem Batman Versus Superman: A Conversation. Tekst jest oczywiście porównaniem Batmana z Supermanem, niestety wypada dość miałko i przewidywalnie (Superman – optymistyczny i altruistyczny, Batman – cyniczny i pragmatyczny), mimo ważnej uwagi, że aż do lat 70. wzajemne relacje obu herosów wyglądały zupełnie inaczej niż obecnie oraz ciekawego wniosku, iż Superman obecnie kontynuuje swoją wizję świata sprzed przełomowego dla uniwersum DC crossoveru Crisis on Infinite Earths, podczas gdy Batman radykalnie odcina się od niej i stawia na wizję świata w wersji post-Crisis – mroczniejszą, wymagającą przedefiniowania dotychczasowych reguł.

Ostatni nowy tekst to Batgirl: Continuity, Crisis And Feminism Willa Brookera. Jak przystało na jednego z największych badaczy mitu Batmana jest to bodaj najlepszy tekst w książce i zarazem kompetentna analiza postaci Batgirl, od debiutu w latach 60. XX wieku, aż do najnowszego runu w ramach Nowego DC. Brooker nie tylko pokazuje jak zmieniało się podejście twórców do tej postaci, ale też wykorzystuje superbohaterkę niczym pryzmat do zaprezentowania jak w ogóle zmieniała się postawa wobec prezentacji koncepcji feministycznych w popkulturze.

tumblr_m4ymuygU9p1r6ybhvo1_1280

Kolejny tekst tego rozdziału to Batman: The Movie, Narrative – The Hyperconscious, w którym Jim Collins analizuje, jak różne elementy kultury wpływają na „bat-narracje”, ale też jak jedne teksty kulturowe prezentujące Batmana (komiksy, filmy) wpływają na kolejne. Autor wyjaśnia na czym polega hybrydyzacja narracji w kulturze popularnej oraz przybliża pojęcie „hiperświadomości”.

Rozdział trzeci zamyka bardzo ciekawy tekst Same Bat Channel, Different Bat Times: Mass Culture And Popular Memory. Jego autorzy – Lynn Spigel oraz Henry Jenkins – analizują na przykładzie serialu telewizyjnego The Batman z lat 60. XX wieku jak zmienia się percepcja popkulturowego dzieła w zbiorowej świadomości odbiorców. Szczególnie interesująca jest tu prezentacja wyników własnych badań autorów, dotyczących obecnej percepcji serialu przez osoby, które oglądały go jako dzieci w latach 60. Badania wykazały między innymi, że widzowie nie pamiętają konkretnych fabuł, a raczej pewien uogólniony „prototypowy” odcinek. Co więcej, badani twierdzili, że od zawsze odbierali serial w sposób „dorosły”, to jest w pełni świadomi jego campowego, autoironicznego charakteru. Wielu zupełne nie pamięta ówczesnych kontrowersji związanych z serialem i wręcz postrzega go obecnie jako przykład niewinnej dziecięcej rozrywki, w opozycji do współczesnych „niebezpiecznych” telewizyjnych programów dziecięcych (mimo że w chwili premiery wiele opiniotwórczych środowisk oceniało serial jako właśnie niebezpieczny dla dzieci). Badania pokazały wreszcie, jak pamięć o serialu przeplata się z pamięcią o innych ważnych wydarzeniach osobistych, zmianach społecznych i politycznych, a nawet o pierwszych zainteresowaniach sferą erotyczną.

Ostatni rozdział książki (Multiplying the Batman) to jeden, za to obszerny, artykuł Williama Uricchio i Roberty Pearson zatytułowany `I’M Not Fooled By That Cheap Disguise’. Autorzy analizują tutaj różne elementy mitu Batmana: kanoniczność pewnych historii i niekanoniczność innych; kluczowe elementy składowe postaci; zmiany percepcji komiksu i autorskiego podejścia do jego tworzenia; wydźwięk genezy Batmana; wreszcie znaczenie postaci Robina i Jokera.

Jako całość publikacja pozostawiła we mnie poczucie niedosytu. Nie tyle jednak ze względu na jakość, co zaprezentowaną perspektywę. Kierując się tytułem spodziewałem się wszechstronnej analizy mitu Batmana; okazało się jednak, że „Lives of the Batman” w tytule nie odnosi się do różnych interpretacji postaci, ale raczej do różnych kanałów propagacji. Innymi słowy autorów nie interesuje właściwie sam mit Batmana, lecz to, jak ten mit się rozprzestrzenia, jak się multiplikuje i przekształca. W efekcie The Many More Lives of the Batman nie jest, wbrew pozorom, książką dla miłośników postaci Mrocznego Rycerza, gdyż poza wspomnianymi wywiadami nie znajdą tu dla siebie zbyt wiele ciekawych treści. Zdecydowanie powinna ona zainteresować za to kulturoznawców, medioznawców i badaczy popkultury. Tym bardziej, że hybrydowy charakter książki (połączenie starych i nowych tekstów), choć z jednej strony trochę rozbija jej spójność, to z drugiej pokazuje ciekawą zmianę, jaka dokonała się na przestrzeni ostatnich dwudziestu pięciu lat. Batman anno Domini 1991 to jeden, spójny, ciągły przekaz z trzema historycznymi punktami zwrotnymi (serial telewizyjny, Powrót Mrocznego Rycerza oraz Batman Tima Burtona). Batman anno Domini 2015 to multi-konstrukcja składająca się z wielu różnorodnych tekstów kulturowych, multiplikowanych przy pomocy odmiennych mediów. The Many More Lives of the Batman nie przedstawi nam treści tych tekstów, ale pozwoli zrozumieć dlaczego Mroczny Rycerz należy do najważniejszych ikon współczesnej popkultury.

Autorem artykułu jest Michał Siromski. Więcej o nim dowiecie się tutaj.

Korekta: Monika Banik i Klementyna Dec.

Dziękujemy British Film Institute, wydawnictwu Palgrave Macmillan oraz Profesorowi Willowi Brookerowi za udostępnienie egzemplarza książki do recenzji.

 

SUMMARY

4178e949665279.560862a568876

The Many Lives of the Batman, edited by Roberta Pearson is considered the first academic publication dedicated to the Dark Knight. It was released in a specific time: 1991 was the year of the amazing popularity of Batman character, gained after the success of Tim Burton’s movie and series of groundbreaking comic books (The Dark Knight Returns, Batman: Year One, The Killing Joke and Arkham Asylum). Batman’s myth seemed then a unique phenomenon, worthy of closer examination.

A quarter of century has passed, and the myth of Batman is still great, even better than it was then. We have textual changes (introduction of elseworlds line, new series, controversial Grant Morrison’s run, start of the New DC), but also new ways of propagation (bestselling series of computer games, Christopher Nolan’s trilogy, animated films, Gotham TV series). Therefore the author of the book (supported by William Uricchio and Will Brooks) has decided to return with a new installment of the publication, entitled The Many More Lives of the Batman. It’s not the second edition or a sequel, but something in between: the book contains all the texts from the original release (some supplemented by un updated postscript) and also five new texts.

As a whole, the publication left me somewhat dissatisfied. Not, however, because of its quality, but because of the presented perspective. Following the title, I was expecting a comprehensive analysis of the Batman’s myth; but authors are not actually interested in the myth itself, they’re interested first of all in mechanisms of propagation, multiplication and transformation of this myth. As a result, The Many More Lives of the Batman is not a book for fans of the Dark Knight character. However, it should interest media experts and scholars of culture and pop culture. Although the hybrid character of the book (a combination of old and new texts) on the one hand breaks the book’s consistency, on the other hand shows an interesting change that has taken place over the last twenty-five years. Batman 1991 AD is the one consistent, continuous text with three historical turning points (the TV series, The Dark Knight Returns and Burton’s Batman Movie). Batman 2015 AD is the multi-structure consisting of a variety of cultural texts and multiplied using different media. The Many More Lives of the Batman does not show us the content of those texts, but help us to understand why The Dark Knight is one of the most important icons of the contemporary pop culture.

The Many More Lives of the Batman (Wyd. II)

Redakcja: Roberta Pearson, William Uricchio, Will Brooker

Wydawca: British Film Institute wraz z Palgrave Macmillan

Data wydania: 2015

Liczba stron: 248

Oprawa: miękka

Papier: kredowy

Druk: cz-b

Cena: 28,00 $

The Batgirl

[Suma głosów: 2, Średnia: 4.5]

1 thought on “The Many More Lives of the Batman”

  1. Pingback: Batman w Azylu Arkham – Neurotyczna mitologia naszych czasów (Video) | Gotham w Deszczu

Leave a Comment

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *