Klucz uniwersalny
Naukowa dyskusja o komiksie trwa od połowy XX wieku i rozwija się coraz prężniej we wszystkich obszarach nauk humanistycznych i społecznych. Szczególnym zainteresowaniem komiks cieszy się w kręgach literaturoznawczych, kulturoznawczych i filozoficznych. Również na gruncie polskim komiks znajduje większe uznanie wśród akademików, czego dowodem są coraz liczniejsze publikacje i konferencje naukowe oraz wpisanie „Zeszytów Komiksowych” na listę czasopism punktowanych. Wydawane są również najważniejsze opracowania teoretyków komiksu, takie jak „Zrozumieć komiks” Scotta McClouda czy „Komiks kontra sztuka”, której autorem jest Bart Beaty. Tłumaczenia na język polski są jednak nadal rzadkie i zainteresowanym często przychodzi sięgać do oryginalnych tekstów. Jedną z ciekawych akademickich rozpraw na temat komiksów jest książka Geoffa Klocka pt.: „How to read superhero comics and why” („Jak czytać komiksy superbohaterskie i dlaczego”).
Klock zrobił doktorat na Uniwersytecie Oxfordzkim, jest profesorem nadzwyczajnym na BMCC (Borough of Manhattan Community College). Jego zainteresowania oscylują wokół literatury (głównie brytyjskiej), filmu, seriali, komiksu. Jest autorem wielu publikacji związanych z kulturą popularną.
W niniejszej książce Klock wskazuje związki pomiędzy różnymi dziedzinami sztuki, takimi jak poezja i komiksy. Analizuje komiksy o superbohaterach wykorzystując narzędzia z zakresu nauk o literaturze. Książka Klocka jest wnikliwym studium komiksów superbohaterskich, w których skupia sie on wyraźnie na takich tytułach jak „Strażnicy” („Watchmen”) Alana Moore’a czy „Powrót mrocznego rycerza” Franka Millera.
Autor nawiązuje do zastanej już chronologii twórczości komiksowej XX wieku. Jego rozważania skupiają się na tak zwanej trzeciej erze komiksu (po złotej i srebrnej), zapoczątkowanej przez „Powrót Mrocznego Rycerza”. Stara się on jednak, jak sam podkreśla, unikać odniesień postmodernistycznych czy dekonstruktywistycznych. Klock stara się skupić na samym komiksie, jako dziele, analizuje wzorce i tropy, które są właściwe lekturze literatury. Nie brak jednak w jego rozważaniach nawiązań i polemik z nurtem psychoanalitycznym, szkołą Jungowską, badaniami kultury popularnej Campbella czy Claude Lévi-Straussa. Zauważa, że zarówno studia kulturowe jak i literaturoznawcze pomijają pewne kwestie. Klock orientuje swoje badania wokół postaci pisarza oraz narracji, nie wokół artysty – twórca dzieła komiksowego. Skłania się ku analizie abstrakcyjnej historii i narracji, a nie obrazu, w którym jest ona realizowana.
Teoria Klocka oparta jest na wybranych przykładach (wspomniani już Miller i Moore, ale również „Marvels”, „Astro City” czy „Planetary”). Nie jest to klucz absolutnie uniwersalny, jednak pozwala on miłośnikom komiksu spojrzeć na swoich ulubionych bohaterów z innej perspektywy. Klock bazuje na modelach krytycznych, aby ukazać „nową generację superbohaterów”; odnosi się do tradycji literatury bohaterskiej, genologii, budując spójny obraz analogii i powiązań międzygatunkowych oraz historii ich rozwoju.
Klock umieszcza badane dzieła w szerokim kontekście, pozycja jest bogata w odniesienia do innych tekstów. Może być zatem ciekawą lekturą nie tylko dla miłośników komiksów, ale i literatury. Sam autor podkreśla, iż książka dotyczy komiksów superbohaterskich, w których wyznaczniki gatunkowe są klasyczne i wyraźne. Badacz wybrał również te tytuły, które są łatwo dostępne na rynku (amerykańskim/brytyjskim), aby zainteresowany czytelnik mógł śledzić analizę mając w ręku omawiane komiksy. Książka wzbogacona jest o dość rozbudowaną bibliografię.
Lekturę można polecić teoretykom komiksu, badaczom i miłośnikom komiksów superbohaterskich, którzy szukają nowych rozwiązań analitycznych i świeżego spojrzenia na „bohaterów w rajstopach”. Należy pamiętać jednak, że Klock nie proponuje nam wytrychu, narzędzia badawczego przystającego do wszystkich komiksów o tej tematyce, a jedynie klucz uniwersalny pasujący do utworów tworzonych w specyficznej konwencji.
Autorem recenzji jest Matylda Sęk – Pracownik naukowy na Uniwersytecie Śląskim, kulturoznawca, redaktor. Zajmuje się komiksem, antropologią miasta, komunikacją wizualną, nowymi mediami oraz reklamą. Interesuje ją mowa ciała i komunikacja społeczna. Posje pozanaukowe to fotografia, komiks, żeglarstwo i kulinaria.
Korekta: Monika Banik.
Serdeczne podziękowania dla Bloomsbury Academic za udostępnienie książki do recenzji.
Tytuł: How to read superhero comics and why
Autor: Geoff Klock
Wydawca: Bloomsbury Academic
Data wydania: Paźdzernik 2002 roku
Objętość: 216 stron
