BATMAN JAKIEGO NIE ZNACIE
Kiedy pod koniec lat 90. ubiegłego wieku pewien młody doktorant, Will Brooker, poświęcił się badaniom naukowym na temat Batmana, temat jego pracy spotkał się z zainteresowaniem ze strony mediów. Były to jednak w większości ironiczne komentarze. Wytwory popkultury nie były wówczas uznawane za godne uwagi środowiska akademickiego. „Batman Unmasked”, książka będąca rozwinięciem jego pracy doktorskiej, dowodzi jednak, że Mroczny Rycerz to bohater o niezwykle fascynującej i niejednoznacznej historii, a zmieniające się na przestrzeni lat interpretacje tej postaci oraz reakcje odbiorców stanowią bogate źródło informacji na temat przemian społecznych. Jednocześnie Brooker opisuje w jaki sposób Batman – który pomimo kilkudziesięciu lat nieustannej ewolucji zachował swe fundamentalne cechy – stał się kimś więcej niż kolejnym komiksowym superbohaterem: zakorzenił się w zbiorowej świadomości i przerodził we współczesny mit.
Książka przedstawia chronologicznie najważniejsze etapy w historii Batmana: jego początki w czasach II Wojny Światowej, wprowadzenie cenzury w latach 50., kampowy serial z Adamem Westem, mroczną erę komiksów zapoczątkowaną przez Denny’ego O’Neilla, Franka Millera i Alana Moore’a oraz filmy Tima Burtona i Joela Schumachera. Fanom komiksów może się wydawać, że są to kwestie doskonale znane i wielokrotnie omówione. Lektura książki może ich jednak zaskoczyć. Brooker dokonuje niezwykle szczegółowej analizy historii Batmana: osadza jej kolejne etapy w historycznym, społecznym i kulturowym kontekście, przytacza artykuły prasowe i wypowiedzi osób pamiętających tamte czasy, listy czytelników i komentarze w Internecie, a przede wszystkim podpiera swoje tezy licznymi przykładami z materiałów źródłowych – starych komiksów i seriali o Mrocznym Rycerzu. Zwraca przy tym uwagę, że wielu dotychczasowych przedstawicieli środowiska akademickiego zaniedbało tę ostatnią kwestię, co w rezultacie doprowadziło do stawiania przez nich uproszczonych, a czasem wręcz błędnych wniosków.
W pierwszym rozdziale Brooker dowodzi, że Batman nie był prawie w ogóle wykorzystywany w wojennej propagandzie, co umożliwiło jego twórcom zdefiniowanie podstawowych cech, które od tamtej pory miały na stałe wiązać się z tym bohaterem. Kolejna część książki odkrywa na nowo osobę doktora Fredrica Werthama. W przeciwieństwie do wielu krytyków i fanów gatunku superbohaterskiego Brooker nie zamierza go demonizować jako odpowiedzialnego za wprowadzenie cenzury do świata komiksu. Zamiast tego ujawnia mało znane fakty na jego temat: sprzeciw wobec rasizmu i jak na tamte czasy zaskakująco wyrozumiałe podejście wobec homoseksualistów. Trzeci rozdział poświęcony jest komiksom i serialowi telewizyjnemu z lat 60. Brooker obala powszechne wśród fanów przekonanie, że ówczesna kampowa estetyka była nieporozumieniem i odejściem od normy. Opisując dominujące trendy w sztuce i telewizji tamtych czasów dowodzi w jaki sposób wszystkie te twory inspirowały i odzwierciedlały siebie nawzajem, tworząc spójną, harmonijną i logiczną całość. Ostatni, czwarty rozdział, opisuje rosnący wpływ różnorodnych artystów na postać Batmana. Każdy z nich ma własny, niepowtarzalny styl, który Brooker dokładnie analizuje, co w rezultacie doprowadziło do wytworzenia różnych wersji Mrocznego Rycerza.
Są to interpretacje, które wywołują żywiołowe reakcje wśród fanów Batmana. Brooker przytacza ich komentarze, zwracając uwagę na ich przekonanie o istnieniu „jedynego słusznego” sposobu przedstawiania Mrocznego Rycerza. Za pomocą licznych dowodów autor stara się dowieść, że Batman to postać o zbyt bogatej i różnorodnej historii, aby zamykać go w pojedynczej interpretacji. Zwraca przede wszystkim uwagę na często wyśmiewaną tezę Werthama, że Bruce Wayne i Dick Grayson żyją w homoseksualnym związku. Dzięki szczegółowej analizie Brooker wykazuje, że nie jest to wcale bezpodstawne założenie, ale jak najbardziej możliwa interpretacja.
To tylko jedna z niespodzianek jakie oferuje „Batman Unmasked”. Książka Brookera imponuje swoim wyjątkowo szczegółowym podejściem, które pozwala spojrzeć na wiele elementów historii Mrocznego Rycerza w innym świetle. Nawet wierni fani Batmana mogą dowiedzieć się nowych, zaskakujących faktów na temat swego ulubionego superbohatera. Brooker dowodzi, że jest to postać, która na przestrzeni lat może podlegać niezliczonym interpretacjom, co tylko wzmacnia jego status współczesnego mitu.
Autorem recenzji jest Jakub Michalik. Tytuł magistra filologii angielskiej w Instytucie Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego, autor pracy poświęconej cechom amerykańskiego gotyku w twórczości Stephena Kinga. Zainteresowania: wielkie dzieła literatury światowej (szczególnie okres amerykańskiego romantyzmu, epoki wiktoriańskiej i modernizmu), socjologia kultury popularnej, gatunek superbohaterski w komiksie i filmie, przekład literacki, historia kina, krytyka filmowa. Fan Batmana.
Serdeczne podziękowania dla Bloomsbury Academic za udostępnienie książki do recenzji.
Tytuł: Batman Unmasked: Analyzing a Cultural Icon
Autor: Will Brooker
Wydawca: Bloomsbury Academic
Data wydania: 18 września 2001 roku
Objętość: 368 stron
